WIDOK

Wyodrębniony fragment przestrzeni, rozległa panorama, najczęściej atrakcyjna krajobrazowo; wizualne doświadczenie przestrzeni.

Widok jest warunkiem wstępnym doświadczenia krajobrazu ocenianego w kategoriach estetycznych, np. piękna, malowniczości czy wzniosłości. Może być „modelem” pejzażu malarskiego. Jako taki stanowi świadectwo okulocentrycznego charakteru kultury europejskiej.
Zdaniem części teoretyków, widok – by stać się krajobrazem – musi stać się obiektem czyjegoś doświadczenia estetycznego. Dzieje się tak w momencie, gdy obserwator wyodrębnia w akcie oglądu jakiś fragment rzeczywistości (widok), który następnie poddaje ocenie estetycznej. W ideę widoku wpisana jest zatem swoista relacja między człowiekiem i jego otoczeniem, doświadczanym jako estetyczny obraz (człowiek jest widzem, zdystansowanym obserwatorem, kontemplującym rozciągający się przed nim „obraz”).
Widok jako postrzegany obraz (krajobraz) blisko związany jest z doświadczeniem turystycznym (spojrzeniem turysty), polegającym na „konsumowaniu” widoków już wcześniej znanych za sprawą reprodukcji na kartkach pocztowych, w albumach, folderach turystycznych. Tak rozumiany widok znajduje swoje potwierdzenie w idei punktu widokowego, czyli naturalnego bądź sztucznego miejsca wyróżnionego z racji rozciągającego się zeń spektakularnego widoku. W ujęciu Urry’ego, spojrzenie turysty, szczególnie w jego wariancie zbiorowym, potwierdza atrakcyjność widoku jako miejsca wartego zobaczenia. Istotną rolę w standaryzacji współczesnego doświadczenia widoku odgrywa fotografia, która szeroko rozpowszechniła kult pięknych reprezentacji natury. Rozwój turystyki powoduje m.in., że cała natura zostaje sprowadzona do roli galerii widoków. Idea widoku doprowadziła zatem do zmiany w odczuwaniu przyrody, która jest traktowana jako zbiór atrakcji turystycznych. Koncepcja ta, o ile utożsamia się ją z ideą krajobrazu, bywa krytykowana jako fałszująca obraz relacji człowieka ze środowiskiem, a także prowadząca do nieadekwatnych ocen estetycznych środowiska.
[M.G., B.F.]

Literatura:
Carlson, Allen. Aesthetics and the Environment: The Appreciation of Nature, Art and Architecture. London: Routledge, 2000.
Cosgrove, Denis E. „Krajobraz i europejski zmysł smaku”, tłum. B. Frydryczak. W: Krajobrazy. Antologia tekstów, red. Beata Frydryczak, Dorota Angutek, 79-111. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2014.
Urry, John. Spojrzenie turysty, tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Ritter, Joachim. Krajobraz: o postawie estetycznej w nowoczesnym społeczeństwie, tłum. Cz. Piecuch, W: Krajobrazy. Antologia tekstów, red. Beata Frydryczak, Dorota Angutek, 37-55. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2014.